آشنايي با كاكتوسها و مرفولوژي آنها

كاكتوسها يكي از گروههاي اصلي و مشخص گياهان گوشتي به شمار مي روند. اما آنچه كه كاكتوسها را از ساير گياهان گوشتي (ساكولنت succulent) جدا مي سازد وجود دسته تارهاي آرئول در روي ساقه آنهاست كه در بيشتر كاكتوسها به روشني ديده مي شود.

آرئولها برجستگيهايي هستند كه خارها بر روي آنها تشكيل مي شود. آرئولها مناطقي بر روي ساقه يا شاخه كاكتوسها كه جاي توليد گلها و خارها مي باشند و به شكل چين خورده و بالشك مانند هستند.

اجتماع خارها بيشتر به گونه رديفي در روي آرئول و گاهي ينز خود آرئول ها، بدون ترتيب پخش گرديده اند در حالي كه در ديگر گياهان گوشتي خاردار، تيغها يا خارها منفرد بوده و كمتر بصورت مجتمع يا خوشه اي پديدار مي گردند.

كاكتوسها به سبب نداشتن برگ كار اصلي برگ يعني: فتوسنتز و غذاسازي، تعريق و تعرق را به وسيله ساقه هاي خرد كه بندبند نيمه گوشتي و داراي سبزينه اند، انجام مي دهند.

روي ساقه ها با كوتيكول پوشيده شده كه داراي ماده مومي است. همچنين در گونه هاي مختلف پوشش سفيد رنگي، روزنه هاي ساقه را مي پوشاند و موجب جلوگيري از تعريق و تعرق زياد مي شود.

جهت مشاهده مقاله 14 نوع كاكتوس براي داخل و خارج از منزل كليك نماييد.

كاكتوسها و مرفولوژي

در شماري از كاكتويهاي جوان، برگهاي زباني شكل، گوشتي و ضخيم ديده مي شود كه به مرور زمان مي ريزند. ولي همواره به سبب روند فرگشتي (تكاملي) كاكتوسها و همچنين گذشت زمان، برگها تبديل به خار و تيغ مي گردند.

خارها يكي از ويژگيهاي شناخته شده كاكتوسها به شمار مي روند كه در رنگهاي گوناگون مسئوليت نگه داشت و حفاظت گياه را بر عهده دارند. افزوده بر اين هرگونه حفاظت گياه در برابر عوامل بيروني و محيطي چون جوندگان، جانداران ديگر و يا تابش شديد خورشيد را انجام مي دهند.

خارها سبب جذب رطوبت هوا در طول شب و هدايت آب در آوندهاي گياه و از آنجا به ريشه ها شده و همچنين كاهش تبخير آب را نيز ياري مي نمايند.

خارها، افزون بر وظايف زير بنايي خود، موجب زيبايي و جذابيت كاكتوسها و همچنين شناخت گونه ها و واريته هاي گوناگون را فراهم مي سازد و بدينسان طبيعت آنها را پس از مبارزه اي پردامنه، به مرور زمان امروزه بصورت گياهان زيبا و چشم نواز به ما ارمغان داشته است.

در كاكتوسهاي خاردار، هر خار از ميان گروهي از آرئول ها بيرون مي آيد. ساقه هاي آنها ضخيم و گوشتي و محل انباشت و نگاه داشت مقدار زيادي آب در بافتها، بوده همچنين عمل كربن گيري در ساقه ها انجام مي گيرد.

گلهاي كاكتوس

گلهاي كاكتوس بسيار چشم گير، عموما درخشان و بزرگ هستند ولي عمري بسيار كوتاه دارند. گلها عموما منفرد، منظم و كامل هستند. شماره كاسبرگها، گلبرگها، پرچم هاي آنها زياد و رويه هم رفته بر روي يك خط مارپيچي جاي دارند و در بيشتر موارد همگي مراحل تبديل كاسبرگها به گلبرگها در آنها به خوبي مشهود است.

گلها كم و بيش بزرگ و به رنگهاي گوناگون چون: سرخ، صورتي، ارغواني، زرد طلايي، زرد مايل به سبز و بيشتر در فصل بهار و تابستان باز مي گردند. چهار تا هشت (8-4) برچه دارند كه بر روي هم تخمداني يك خانه با تخمكهاي فراوان با تمكن جانبي را پديد مي آورند.

اندازه گل تا حدود زيادي بستگي به جنس و گونه هاي مختلف دارد. دوره گلدهي پاره اي از جنسها مانند ماميلاريا (Mammillaria)، لوبي ويا (Lobiviia)، اپي فيلوم (Epiphyllum) و اكينوكاكتوس (Echinocactus) در دو سالگي و يا دو سال پس از قلمه زدن مي باشد ولي در سرئوسها (Cereus) اين دوره بسيار طولاني تر مي باشد.

جهت مشاهده مطالب بيشتر در مورد كاكتوسها برروي شناخت گلدان ها كليك كنيد.

ريشه كاكتوسها

ريشه كاكتوسها سطحي ولي تا اندازه اي نيرومند و گسترده اند. پاره اي ريشه ها غده اي و برخي داراي ريشه هاي ژرف مي باشند. پرزها و كركهاي سطحي كاكتوس نيز در جلوگيري از تابش آفتاب سوزان و تنه كوه در ارتفاعات و همچنين جذب پرتوهاي فرابنفش، احتمال سوختگي را از ميان برده و به ويژه در نگاهداري رطوبت بسيار كارساز هستند.

كاكتوسها از گياهان صرفه جو در كاربرد و مصرف كربن هستند، به گونه اي كه در اثر تنفس گياهي، انواع اسيدهاي آمينه را ساخته و در اندامهاي گياهي پخش مي نمايند.

ولي هنگامي كه دوباره، نور به گياه بتابد اين اسيدهاي آمينه در روند واكنشهاي كربن گيري به مواد قندي مبدل گشته و اين خود در رشد و فراهم سازي انرژي گياه نقش پايه اي دارد.

كاكتوسها به سبب ساختار ويژه و اندامهاي گوشتي و آبدار در برابر دگرگونيهاي محيطي پايداري بيشتري نشان مي دهند. ضخامت اپيدرم، كم شدن سطح گياه (سطح تبخير) به علت عدم وجود برگ، كم شدن تعداد روزنه ها (استوماتها) برخي از آنها ماهها بدون هيچگونه مراقبت و نگهداري به رشد و نمو خود ادامه خواهند داد.

كاكتوس ها و هواي سالم

كاكتوسها به هواي سالم همراه با تركيبات متعادل همانند يك سرچشمه طبيعي غذا و براي ادامه زندگي، نياز خواهند داشت. افزايش گازكربنيك تا اندازه اي كم ولي آشكار، سبب افزايش رشد آنها مي شود.

از ديگر گازهاي تركيبي هوا كه در زندگي گياهان و به ويژه كاكتوسها نقش شناخته شده اي را به عهده دارند بخار آب مي باشند با اين تفاوت كه گياهان، عموما در رطوبت نسبي زياد، رويشي با طراوات و شاداب گونه نشان مي دهند ولي بيشتر كاكتوسها در محيطهايي كه بخار آب زياد داشته باشند مي پوشند.

دگرگوني شكل ظاهري آنها كه بيشتر در محيطهاي باز و كم درخت با بخار و رطوبت آب، رشد و نمو اندكي داشته به خوبي ديده مي شود.

هر گاه كاكتوسها را در هواي آزاد نگهداري نماييم شادابي و سلامت آنها بيشتر مي شود. كاكتوسهاي پوشيده از خار، مانند انواع فروكاكتوسها و اكينوگرازوني، چنانچه در فضاي آزاد و بيرون از گلخانه نگهداري شوند با برخورداري از آفتاب به مرور زمان بسيار زيباتر و همچنين در برابر گزند بيماريها و آفات استوارتر مي گردند.

كاكتوس ها و دماي هوا

در پهنه هايي از ايران كه زمستانها دماي هوا از 1- درجه سانتيگراد پايين نرود مي توان بيشتر كاكتوسها را در فصل زمستان نيز در فضاي آزاد نگهداري نمود اين كار سبب مي شود كه كاكتوسها با پايين آمدن درجه دما به مرور زمان به خواب زمستاني فرو رفته و با آغاز فصل بهار رشد خود را از سر بگيرند.

در نقاطي مانند تهران و شهرهايي با آب و هواي مشابه كاكتوسهايي را كه مي خواهند در هواي آزاد پرورش دهند از نيمه ارديبهشت ماه كه خطر يخ زدگي كاهش مي يابد آنها را بايد از گلخانه ها شاسي ها يا از درون خانه ها و پاسيوها به هواي آزاد بيرون آورد.

كاكتوسها طي سالهاي طولاني با شرايط خشك، نامساعد و كمي تعرق سازگار شده و داراي خصوصيات فيزيولوژيكي پيشرفته اي شده اند. اين سازگاري باعث شده است كه اين گياهان رطوبت كمتري را از دست داده و در مناطقي كه رطوبت كم و اميد براي زنده ماندن گياهان ديگر ناچيز است مراحل رشد رويشي و زايشي خود را انجام دهند.

روزنه هاي برگ اين گياه در روز و در شرايط كم رطوبت بسته شده و هنگام شب باز مي شوند و Co2 را جذب كرده و مراحل كربن گيري و سنتز مواد را انجام مي دهند. شدت تعرق در اين گياهان بسيار ناچيز است اين گياهان در روز و شرايط نامساعد روزنه هايشان را مي بندند و عمل تنفس نوري نيز صورت نمي گيرد.

خصوصيات مهم اين گياهان

از خصوصيات مهم اين گياهان اين است كه در شرايط مساعد مثل ساير گياهان اعمال حياتي را انجام داده و به سرعت به رشد خود ادامه مي دهند.

در شرايط نامساعد مدتها در حالت رشد كم و سكون قرار مي گيرند و با استفاده از مواد ذخيره اي خود و تجزيه مواد (گليكوليز نشاسته) انرژي و مواد غذايي خود را تأمين مي كنند.

به اين ترتيب كاكتوس از قابليت رشد در محيط مناسب و نامناسب برخوردار است و همين مسأله باعث افزايش پراكنش اين گياه از گرمترين و خشك ترين مناطق دنيا تا خوش آب و هواترين مناطق شده است. حتي بعضي از گروههاي كاكتوس در شرايط سرما و يخبندان نيز قادر به رشد و ادامه حيات هستند.

انتخاب گل مناسب براي نگهداري در آپارتمان بسيار مهم است در اين مقاله به آشنايي با كاكتوسها و مرفولوژي آنها پرداختيم كه مي تواند به عنوان گلدان هاي تبليغاتي جهت استفاده به عنوان گيفت تبليغاتي و هداياي تبليغاتي باشد.

تحريريه زرين گيفت